28 Μαΐου 1972, αυτοκινητόδρομος Interstate 15 της Καλιφόρνια. Μία γυναίκα βρίσκει τραγικό θάνατο και ένας έφηβος παθαίνει εγκαύματα άνω του 95% στο σώμα του.
Ο χρόνος γυρίζει στο καλοκαίρι του 1967. Τότε που έγινε ο αρχικός σχεδιασμός για την κατασκευή του πρώτου αυτοκινήτου πόλης από τη Ford.
Η έγκριση ήρθε τον Ιανουάριο του 1969 και σε διάστημα μόλις 25 μηνών, δηλαδή 18 λιγότερων από τον μέσο όρο, ήταν έτοιμο για παραγωγή.
Ο Λι Αϊακόκα, πρόεδρος της εταιρείας, αξίωνε ένα μοντέλο κάτω των 907 κιλών και των 2.000 δολαρίων.
Έπειτα ζήτησε να παρακαμφθούν τα ζητήματα που απειλούσαν το χρονοδιάγραμμα. Ήθελε πάση θυσία να βγει στην αγορά το συντομότερο δυνατό.
Ονομάστηκε “Pinto” από τα πόνι που έχουν χρώματα στο σώμα τους και ο σχεδιασμός του αμαξώματος έγινε από τον Ρόμπερτ Άιντσουν.
Βγήκε στη αγορά στις 11 Σεπτεμβρίου 1970 με μότο “The Little Carefree Car” και μέχρι τον Ιανουάριο του 1971 είχαν πουληθεί πάνω από 100.000 οχήματα.
Τον Νοέμβριο του 1971, το ζεύγος Γκρέι αγόρασε ένα νέο “Pinto” hatchback (σ.σ. αυτοκίνητο του οποίου το πίσω μέρος ανοίγει ενιαία και δίνει πρόσβαση στην καμπίνα), κατασκευής Οκτωβρίου 1971.
Το ανδρόγυνο δεν δικαιώθηκε για την επιλογή του. Δεν ήταν λίγες οι φορές που έστειλαν το όχημα για επισκευή. Υπερβολική κατανάλωση φυσικού αερίου και λαδιού, πρόβλημα στις ταχύτητες, έλλειψη ισχύος, περιστασιακή διακοπή λειτουργίας…
Στις 28 Μαΐου 1972, η Λίλι Γκρέι, συνοδευόμενη από τον 13χρονο Ρίτσαρντ Γκρίμσοου, ξεκίνησε από το Άναχαϊμ για το Μπάρστοου, σημερινή απόσταση περίπου 2.5 ωρών, προκειμένου να συναντήσει τον σύζυγό της.
Το “Pinto” δεν είχε κλείσει ούτε επτά μήνες και είχε διανύσει λίγο παραπάνω από 4.800 χιλιόμετρα. Η οδηγός σταμάτησε σε πρατήριο του Σαν Μπερναρντίνο για βενζίνη και επανήλθε στον αυτοκινητόδρομο Interstate 15. Η ταχύτητά της δεν ξεπερνούσε τα 105 χλμ./ώρα.
Η 52χρονη αποφάσισε να αλλάξει λωρίδα και να μπει στη μεσαία. Λίγο αργότερα, το όχημα σταμάτησε ξαφνικά. Αργότερα διαπιστώθηκε ότι στο φλοτέρ του καρμπυρατέρ είχε χυθεί πολλή βενζίνη. Αυτό προκάλεσε ακινητοποίηση του κινητήρα.
Ο οδηγός του αυτοκινήτου που βρισκόταν ακριβώς από πίσω κατάφερε να προσπεράσει το μοιραίο “Pinto”, όχι όμως και εκείνος ενός Ford Galaxie του 1962. Κινείτο με 80-88 χλμ./ώρα, ωστόσο η πρόσκρουση έγινε με 45-60 χλμ./ώρα, αφού είχε μεσολαβήσει και φρενάρισμα.
Το μοιραίο όχημα της Γκρέι άρπαξε φωτιά και το εσωτερικό του τυλίχτηκε στις φλόγες. Οι δύο επιβαίνοντες πρόλαβαν να βγουν ζωντανοί, αλλά με πολύ σοβαρά εγκαύματα. Τα ρούχα τους είχαν καεί σχεδόν ολοσχερώς.
Η 52χρονη εξέπνευσε λίγες ημέρες αργότερα από συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια. Ο 13χρονος επιβίωσε χάρη στις ηρωικές προσπάθειες των γιατρών που τον περιέθαλψαν.
Έχασε τμήματα από δάχτυλα του αριστερού του χεριού και του αριστερού του αυτιού, ενώ το πρόσωπό του χρειάστηκε πολλά δερματικά μοσχεύματα από διάφορα σημεία του σώματός του.
Επί μια δεκαετία υποβαλλόταν σε δεκάδες και χρονοβόρες χειρουργικές επεμβάσεις. Προφανώς έλαβε διακανονισμό πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, όπως και η οικογένεια της άτυχης γυναίκας.
Τι είχε συμβεί σε αυτό το τροχαίο; Πώς χάθηκε τόσο άδικα μια ζωή και κινδύνευσε μία ακόμη;
Η Ford, όπως και οι άλλες εταιρείες της εποχής, εκμεταλλευόταν τους ασαφείς κανόνες ασφαλείας και παρέβλεπε τα crash-tests που δεν άφηναν ικανοποιημένους τους μηχανικούς.
Το ντεπόζιτο καυσίμων του “Pinto” είχε τοποθετηθεί ανάμεσα στον προφυλακτήρα και τον οπίσθιο άξονα, αποτελώντας επί της ουσίας μια κινητή βόμβα.
Παρά τις διαμορφώσεις της Ford, η δομή του οχήματος και η έλλειψη ενίσχυσης το έκαναν ιδιαίτερα ευάλωτο, όταν δεχόταν χτύπημα από πίσω.
Δεν υπήρχε αρκετός «χώρος» ώστε να το απορροφήσει, επομένως, ακόμα και μετά από συγκρούσεις με μικρή ταχύτητα, το ντεπόζιτο τρυπούσε και το αυτοκίνητο έπαιρνε φωτιά.
Η αρχή για την αλλαγή των κανόνων ασφαλείας έγινε οριστικά, όταν η οικογένεια του Ρίτσαρντ Γκρίμσοου κατέθεσε μήνυση κατά της αυτοκινητοβιομηχανίας.
Μέχρι τότε είχαν φτάσει αναφορές για “Pinto” που πήραν φωτιά έπειτα από σύγκρουση με μικρές ταχύτητες, αλλά η Ford ακολουθούσε την προβλεπόμενη διαδικασία σε πολύ αργούς ρυθμούς.
Σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις κλιμάκιο της εταιρείας εξέτασε οχήματα που είχαν λαμπαδιάσει, αλλά κρίθηκε ότι δεν υπήρχε λόγος για παρέμβαση.
Ο διάσημος πολιτικός ακτιβιστής, συγγραφέας, λέκτορας και δικηγόρος Ραλφ Νέιντερ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο, καθώς παρουσίασε τους κινδύνους από την κακή κατασκευή του “Pinto”.
Παράλληλα, τον Αύγουστο του 1977, ο δημοσιογράφος Μαρκ Ντόουι δημοσίευσε στο περιοδικό “Mother Jones” το “Pinto memo” ή έγγραφο “Let them burn“, δηλαδή μια ανάλυση του τμήματος Περιβάλλοντος & Ασφαλείας της Ford για τα δυστυχήματα-ατυχήματα που συνδέονταν με διαρροή καυσίμου.
Αφορούσε γενικότερα όλα τα οχήματα και υποβλήθηκε στη NHTSA (Εθνική Υπηρεσία Ασφάλειας Οδικής Κυκλοφορίας), προκειμένου να υποστηρίξει τις ενστάσεις της εταιρείας απέναντι στην αυστηροποίηση των κανόνων για τα συστήματα καυσίμων.
Η ανάλυση συνέκρινε το κόστος ανακατασκευής των οχημάτων με το κοινωνικό κόστος θανάτων και τραυματισμών από φωτιές σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα-ατυχήματα.
Συγκεκριμένα τόνιζε ότι μια ανακατασκευή (προς συμμόρφωση στους νέους κανόνες) όλων των Ι.Χ. και μικρών φορτηγών που κυκλοφορούν στις ΗΠΑ, θα στοίχιζε συνολικά 137.000.000 δολάρια.
Την ίδια ώρα υπολόγιζε ότι οι νέοι κανόνες θα απέτρεπαν 180 θανάτους και 180 σοβαρούς τραυματισμούς από εγκαύματα σε τροχαίο.
Μια μέρα μετά τη δημοσίευση του άρθρου, ο συντάκτης Μαρκ Ντόουι και ο Ραλφ Νέιντερ παρέθεσαν συνέντευξη Τύπου, όπου παρουσίασαν τα στοιχεία για το Ford Pinto και τον τρόπο που ενήργησε η εταιρεία.
Ούτε λίγο ούτε πολύ, η αυτοκινητοβιομηχανία γνώριζε ότι το μοντέλο της ήταν κινητή βόμβα, αλλά έκρινε ότι θα ήταν πιο συμφέρον να πληρώσει κάποιες αποζημιώσεις παρά να ανακατασκευάσει όλα τα οχήματα.
Την ίδια ημέρα κατατέθηκε επίσημο αίτημα έρευνας στη NHTSA, η οποία το έκανε αποδεκτό, ώσπου στις 8 Μαΐου 1978 η Υπηρεσία ενημέρωσε τη Ford πως το σύστημα καυσίμων ήταν πράγματι προβληματικό.
Έναν μήνα και μια ημέρα αργότερα, η διάσημη εταιρεία ενημέρωσε ότι ανακαλεί «εθελοντικά» 1.500.000 “Pinto” κατασκευής 1971-1976 και 30.000 Mercury Bobcats.
Όλα μπήκαν για ανακατασκευή, σε αυτά τοποθετήθηκε μια προστατευτική ασπίδα πολυαιθυλενίου και έγινε μια σειρά βελτιώσεων, προκειμένου να μην υπάρχει κίνδυνος ανάφλεξης έπειτα από σύγκρουση.
Αλίμονο… Στις 10 Αυγούστου 1978, η 18χρονη Τζούντι Ούλριχ, η 16χρονη αδερφή της Λιν και η ξαδέρφη τους Ντόνα Ούλριχ απανθρακώθηκαν, όταν το “Pinto” τους χτυπήθηκε από βαν σε αυτοκινητόδρομο της βόρειας Ιντιάνα.
H Ford δέχθηκε 117 μηνύσεις και τότε ήταν η πρώτη φορά που μία αυτοκινητοβιομηχανία κατηγορήθηκε για ανθρωποκτονία λόγω ελαττωματικού προϊόντος.
Κατόπιν τούτων έστησε μια πανίσχυρη δικηγορική ομάδα, ενώ ως μάρτυρας υπεράσπισης κατέθεσε ένας πρώην επικεφαλής της NHTSA, ο οποίος υποστήριξε ότι το “Pinto” δεν ήταν λιγότερο ή περισσότερο ασφαλές από άλλα μοντέλα της κατηγορίας του.
Η Ford αθωώθηκε από τις κατηγορίες το 1980, αλλά έκτοτε οι κανόνες έγιναν πιο αυστηροί και οι εταιρίες κατάλαβαν ότι θα λογοδοτούν για τόσο σοβαρά ζητήματα.